گروه اندیشه: به عقیده عضو هیئت علمی دانشگاه قم، با استناد به آیات قرآنی و روایات، این نتیجه حاصل می‌شود که هم می‌توان اولیاء الهی را در استجابت دعا واسطه قرار داد و هم این‌که مستقیم از خودشان خواسته‌مان را طلب کنیم و ایشان مستجاب کنند به اذن خدا هستند.

محمدکاظم شاکر، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، درباره واسطه قرار دادن اولیا در دعا گفت: بر اساس آیات قرآن کریم و روایات، اصل اولی در دعا این است که فقط خداوند خوانده شود؛ یعنی این یک اصل اساسی قرآن است و لذا می‌فرماید: «إِن یَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ إِنَاثًا» این چیزهایی که من دون خداوند خوانده می‌شوند، جز مردگانی نیستند.

وی افزود: بعضی نسبت به واسطه قرار دادن ائمه(ع) این اشکال را وارد می‌کنند که همانطور که ما ائمه(ع) را واسطه قرار می‌دهیم بت‌پرستان هم می‌گفتند که ما بت‌ها را می‌پرستیم که «وَالَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِیَاء مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِیُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى» یعنی و کسانى که به جاى او دوستانى براى خود گرفته‏اند [به این بهانه که] ما آن‌ها را جز براى این‌که ما را هرچه بیشتر به خدا نزدیک گردانند نمى‏پرستیم پس فرق شیعه با بت‌پرستان چیست در صورتی که خداوند حرف بت‌پرستان را رد می‌کند بدین شکل که می‌فرماید چه کسی گفته که این‌ها صاحب اثرند؟

این مدرس دانشگاه تأکید کرد: در کنار این آیه باید به آیه «مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ أَسْمَاء سَمَّیْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآؤُکُم مَّا أَنزَلَ اللّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ» نیز توجه کرد به این معنی که شما به جاى او جز نام‌هایى [چند] را نمى‏پرستید که شما و پدرانتان آن‌ها را نام‌گذارى کرده‏اید و خدا دلیلى بر [حقانیت] آن‌ها نازل نکرده است پس بنابراین شما فقط ادعا می‌کنید که این‌ها شما را به خدا نزدیک می‌کنند این‌ها صرف نامند و واقعا هیچ اثری ندارند.

وی با کنار هم قرار دادن این دو آیه اظهار کرد: از این دو آیه این نتیجه را می‌گیریم که خداوند واسطه بودن را نفی نمی‌کند، ولی می‌‌گوید این‌هایی را که شما می‌خوانید چه کسی گفته است این‌ها واسطه هستند؟ شما پنداشته‌اید که این‌ها نقشی دارند شما برای این‌ها مقام وساطت را جعل کرده‌اید در حالی که اگر می‌خواهید خدا جوابتان را بدهد باید این واسطه را خود خدا تعیین کرده باشد.

نویسنده کتاب «قانون تفسیر» تأکید کرد: بنابراین ما اگر در شیعه معتقد هستیم که ائمه معصومین(ع) یا پیامبر(ص) یا پیامبران می‌توانند واسطه باشند و یا ما می‌توانیم آن‌ها را به طور مستقیم بخوانیم و آن‌ها استجابت کنند و معتقدیم که هر دو می‌تواند درست باشد به این شرط است که اذن خدا داده شده باشد؛ یعنی اگر چنین اذنی داده شده باشد دیگر مانعی برای حتی استجابت مستقیم دعا توسط اولیاء الهی وجود ندارد.

وی افزود: در معانی عرفانی داریم که اولیاء الهی قادر به مستجاب کردن ادعیه هستند حتی ما در دعاها داریم که ایشان در واقع همان کاری را می‌‌کنند که خدا می‌کند، ضمن این‌که باید به این نکته هم توجه شود که همه این مطالب را ائمه(ع) تأیید می‌کنند، ولی می‌گویند توجه داشته باشید که با این حال ما فقط بندگان خداییم و فرق عظیمی بین خدایی و بندگی است.

نویسنده مقاله «وجوه معانی نفس در قرآن» ضمن آوردن مثالی گفت: ما وقتی دستگیره در را می‌چرخانیم، هم دست ما می‌چرخد و هم دستگیره و هر دو به یک اندازه می‌چرخد اگر ما 45 درجه دست را می‌چرخانیم دستگیره نیز 45 درجه می‌چرخد، اما آن چرخش دستگیره مترتب بر چرخیدن دست ماست یکی اصل و و دیگری فرع است، اما هر دو در اثر و نتیجه یکی هستند با این تفاوت که یکی علت است و دیگری معلول و اگر اثری مترتب بر چرخش است به واسطه چرخش دست است.

وی تصریح کرد: بنابراین هم ما می‌توانیم خواندن خود پیامبر(ص) و ائمه(ع) و استجابت از آن‌ها را صحیح بدانیم و هم واسطه بودن آن‌ها در دعا و استجابت از خدا را، ولی هر دوی این کار بدون دلیل قطعا شرک است؛ یعنی ما اگر دلیلی نداشته باشیم که خداوند چنین اذنی داده است شرک است ولی اگر دلیلی داشته باشیم عین توحید است.

نویسنده مقاله «مدل‌های چند معنایی در تفسیر قرآن و کتاب مقدس» ضمن استناد به آیه‌ای از قرآن، افزود: لذا در آیه قرآن درباره معجزه حضرت عیسی(ع) می‌فرماید: «أَنِّی أَخْلُقُ لَکُم مِّنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ فَأَنفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طَیْرًا بِإِذْنِ اللّهِ» این آیه از زبان حضرت عیسی(ع) است و فرموده من خلق می‌کنم نه خداوند در حالی که خداوند در ماجرای خلقت انسان می‌فرماید: «وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی» یعنی و از روح خود در آن دمیدم و در آیه قبلی دارد، عیسی خودش می‌دمد و خلق می‌کند، ولی همه این‌ها به اذن خداوند است، پس بنابراین خود عیسی(ع) می‌تواند خالق و دمنده روح باشد، اما با اذن خدا.

شاکر در پایان خاطرنشان کرد: یک وقت شما می‌گویید یا عیسی(ع) دعا بکن که خداوند چنین چیزی را با دعای شما برای من خلق بکند و او دعا می‌کند و خداوند خلق می‌کند و یک وقت خود عیسی مستقیما خلق می‌کند؛ یعنی هر دویش در نظام جهان‌بینی امکان دارد که هم اولیا را بخوانیم و خود آن‌ها اجابت بکنند و یا این‌که از آن‌ها بخواهیم که از خدا بخواهند و اجابت شود، ولی هر دو منوط به اذن الهی است و با توجه به آیات و روایاتی که امامیه دارد و حتی در روایاتی که از اهل سنت نقل شده است این اذن داده شده است که مرحوم علامه سیدمرتضی عسکری در نوشته‌های خود منابع آن‌ها و مستنداتش را ذکر کرده است.